استاد بی نظیر و بی مانند تاریخ موسیقی ایران

                                                                  

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 با سلام به همه دوستان     

    تقریبا ۱۵ سال پیش بوسیله کاست بیداد استاد ، با صدای بی نظیر و تسلط بی بدیل ایشون آشنا شدم . به مرور زمان با گوش دادن به کاستهای این ابر مرد موسیقی اصیل ایرانی با دستگاههای موسیقی اصیل آشنایی بیشتری پیداکردم و تا اندازه ای دستگاهای موسیقی رو که از ۷ دستکاه اصلی  ( نوا - همایون - شور - سه گاه - چهارگاه - راست پنجگاه - ماهور ) و ۵ مایه ( دشتی - بیات ترک - ابوعطا - افشاری که زیر مجموعه شور بوده) و ( اصفهان که زیر مجموعه همایون می باشد ) می تونم از هم تمییز بدم . در مورد استاد بزرگ محمد رضا شجریان ( سیاوش ) واقعا نمی توان با کلمات حق مطلب رو ادا کرد فقط می توان گفت که در تاریخ موسیقی ایرانی مانند ایشان نبوده ، نیست و نخواهد بود و به عبارتی دیگر می توان گفت ایشان اسطوره موسیقی ایرانی است . ( البته این نظر شخصی بنده است و ممکن که شما با این نظرم موافق نباشید ) به همین مناسبت با کسب اجازه از استاد بزرگ البته از طریق این سایت ( چراکه دسترسی به ایشان بسیار سخت بوده و امیدوارم به بزرگی خودشان جسارت بنده رو بابت قرار دادن لینک کارهای بی بدیل ایشان در این سایت  مورد عفو قرار دهند ) مجموعه ای از کارهای ایشان را در اختیار شما عزیزان قرار داده تا گوش شما خوبان با صدا و مهارت این استاد بزرگ نوازش شده و با موسیقی ایرانی آشنایی بیشتر پیدا کنید .


آلبوم نوا ( مرکب خوانی )

لازم به ذکر است که مرکب خوانی یعنی جداشدن از یک دستگاه آوازی از طریق گوشه مشترک به یک دستگاه آوازی دیگر که استاد در این آلبوم بسیار هنرمندانه از نوا به بیات ترک - بازگشت به نوا - رفتن به سه گاه و بازگشت به نوا و به نظر بنده اگر اشتباه نکنم در قسمتی به ابو عطا نیز رفته اند و بازگشته اند .

نوا ( درآمد )

نوا ( گـــَوشت ، گوشه ای از دستگاه نوا )

نوا ( نهفت )

در آمدی بر بیات ترک ( قطار )

سه گاه و بازگشت به نوا

 


برای بهتر دانستن عملکرد استاد شجریان می تونید به نوشته های زیر توجه کرده و مهارت بی مانند ایشان را در این آلبوم بی نظیر ملاحظه بفرمایید :


بگـــذار تـــا مقـــابل روی تــو بــــــــگذريم                  دزديـده در شمايل خوب تــو بنگريم

                                                       درآمد نوا

 شوق است در جدايی و جوراست درنظر                هم جور به که طاقت شوقت نياوريم

                                        جمله اول گردانیه و تحریر نغمه

 روی ار به روی ما نکنی حکم از آن توست              بــازآ کـــه روی در قدمــانت بگستـريم

                                             عشاق و قرچه

 ما را سريست با تو که گر خلق روزگار      دشمن شوند و سر برود هم بر آن سريم ( اول بار)

 ما را سريست با تو که گر خلق روزگار     دشمن شوند و سر برود هم بر آن سريم ( دومین )

              اول بار : گـــَوشت (gavesht) و فرود به نوا دومین : بیات راجع

 گفتی ز خاک بيشترند اهل عشق من        از خاک بيشتر نه، که از خاک کمتريم ( اول بار )

 گفتی ز خاک بيشترند اهل عشق من        از خاک بيشتر نه، که از خاک کمتريم ( دومین)

                      اول بار : جمله دوم گردانیه و نغمه دومین : اوج بیات راجع

 ما با توايم و با تو نه ايم اينت بوالعجب                    در حلقه ايم با تو و چون حلقه بر دريم

                                             جمله اول رضوی

 نه بوی مــهر میشنويم از تو ای عجب                      نه روی آن کــه مـهر دگـر کس بپروريم

                                             جمله دوم رضوی

 از دشـمنان بــرند شکايت به دوستان               چون دوست دشمن است شکايت کجابريم

                                             جمله اول سلمک

 مــا خود نمی رويم دوان در قفای کس                  آن میبـرد کـه مــا بـه کمند وی انـدريم

                                             جمله دوم سلمک

 سعدی تو کيستی که در اين حلقه کمند                چندان فتـاده اند کـه مـاصيـدلاغـریم    

                                               فرود در شور


 مــا گدايان خيل سلطانيم                  شهربند هــــــوای جانانيم

                                       نهفت

 بنده را نــام خويشتن نبـود                هر چه ما را لقب دهند آنيم

                                       نهفت

 گـــر برانند و گــر ببخشايند                 ره به جای دگـــر نمیــــدانيم

                                       نهفت

 چون دلارام میزند شمشير                 سـر ببــازيم و رخ نگــردانيم

                                       نهفت

 دوستان در هوای صحبت يار               زر فشانند و ما سر افشانيم

                                       نهفت

 هـر گلی نـو کـه در جهان آيد               ما به عشقش هزاردستانيم

                                       عشاق

 تنگ چشمان نظر به ميوه کنند            مـا تمــاشــاکنـــان بستانيم

                        رهاب ( فرود با تحریر بسته نگار)

 تـو به سيمای شخص مینگری             مـــا در آثــــار صنع حيـــرانيم

                                          گردانیه

 هر چه گفتيم جزحکايت دوست           در همه عمر از آن پشيمانيم

                                      درآمد ابوعطا

 سعــديـا بی وجـود صحبت يــار             همه عالم به هيچ نستانيم

                                      درآمد ابو عطا

 

 غم زمانه خورم يا فراق يار کشم                  به طاقتی که ندارم کدام بار کشم ( اول بار )

 غم زمانه خورم يا فراق يار کشم                  به طاقتی که ندارم کدام بار کشم ( دومین)

                                اول بار : درآمدی بر بیات ترک 

                                           دومین : قطار

 نه دست صبر که در آستين عقل برم               نه پـای عقل کـــه در دامـن قــــرار کشم

                                                     قطار

 نه قــوتی کـه توانم کناره جستن از او              نه قدرتی که به شوخيش در کنار کشم

                                                     قطار

 چو میتوان به صبوری کشيد جور عدو               چـــرا صبـور نباشم کــه جــور يـار کشم

                                                  جامه دران

 شراب خورده ساقی ز جام صافی وصل             ضرورت است کـه درد سر خمــار کشم

                                                      رهاب


 گلی چو روی تو گر در چمن به دست آيد            کمين ديـده سعديش پيش خـار کشم

                                       رهاب ورود به سه گاه

 الهي آتش عشقم به جان زن                      شرر زان شعله ام بر استخوان زن

 چــو شمعـم برفروز از آتش دل                      در آن آتش دلــم پـــروانه سان زن

                                          درآمد سه گاه

 هزاران غم به دل اندوته ديرم                         بــه سينه آتشي افـــروته ديـرم

                                                مویه

 بـه يك آه سحرگاه از دل تنگ                         هـزاران مــدعي را سـوته ديـرم

                                           فرود به نوا


 دوستان عزیز و دانندگان موسیقی اصیل ایرانی اگر اشکالاتی در نوشته های بالا ملاحظه می فرمایید با کمال میل پذیرای آن هستم و دو صد البته  اشتباهاتی هم وجود دارد چـــرا که استــاد آنچنان با مهــارت این آلبوم را اجرا نمـوده اند کـه بـاعث می شود انگشت عجب به دهان بفشاریم . 


 استاد شجریان از زبان مرحوم فریدون مشیری

آفتاب: یکی از سالهای دهه چهل روزی در اداره رادیو ، دوست شاعرم هوشنگ ابتهاج که سرپرست واحد تولید موسیقی بود گفت : «امروزاستاد بدیع زاده سرزده وارد اتاق شد و و با شگفتی و حیرت گفت : در اتاق شورای موسیقی جوانی آمده آواز می خواند. صدایش از اینجا تا اینجای پیانو است و با دستش فاصله ای در حدود سه چهار اکتاو را نشان داد.»

ما همه تعجب کردیم و منتظر ماندیم. چندی بعد جسته و گریخته خبرهایی درباره ی پخش آواز این خواننده ی جوان می شنیدیم و مشتاق دیدارش بودیم. می گفتند نامش سیاوش بیدکانی است. بالاخره روزی توفیق دیدارش در واحد موسیقی دست داد و دیدیم هنرمندی است که از خراسان برخاسته تا آفاق آواز این سرزمین را چون خورشید خاوری گرم و روشن کند.

بسیار محجوب و متواضع، نازنین و صمیمی با چهره ای که همواره از نخستین تحسین ها سرخ میشد و سرخ می ماند و با انگشتان هیجان زده ای دائما قطره های عرق شوق و شرم را از گونه و چانه اش پاک میکرد. نسبت به استادان و پیش کسوتان بی نهایت فروتن بود و در عین حال آن غرور خاص خراسانی ها هم در برق چشمانش می درخشید. محمدرضا شجریان که ابتدا در واحد موسیقی با نام "سیاوش" آغاز به کار کرد. می توان گفت محیط آنجا و قدردانی و محبت استادان را بهترین جا برای نشو و نما و پیشرفت خویش یافت و چنین هم بود. هر روزاستاد شجریان را در واحد تولید موسیقی در اتاقی می دیدم که تنها پای دستگاهی می نشست و به صفحات آواز خوانندگان قدیمی مثل قمر، ظلی، تاج، طاهرزاده و ادیب گوش می داد. بعضی از آن صفحات صدای پاک و روشنی نداشتند و با خش خش بسیار همراه بودند اما شجریان برای اینکه جزئیات حالات همان صدای ضعیف و دور را خوب تر بشنود و درک کند گوشش را تا  نزدیک صفحه پایین می آورد و من شاهد بودم که تا چند ساعت به همان حالت صفحه را دوباره و دوباره گوش می داد واین کار را چندماه ادامه داد و من از شوق یادگیری و همت و پشتکار او حیرت می کردم. مثل اینکه او هرگز از آموختن و تحقیق و پژوهش خسته نمی شد.

به تدریج که برنامه ی گلهای تازه ضبط و پخش می شد این توفیق را داشتم که هنگام ضبط آن برنامه ها در اتاق فرمان باشم و برکار درست خوانده شدن شعر نظارت کنم. این ارتباط دائمی باعث شد که بین من وایشان انس و الفتی عمیق به وجود آمد.استاد شجریان به سرعت میشکفت . می درخشید و جان ها تشنه ی موسیقی خوب و آواز دلنشین را گرم و روشن میکرد و چنگ در تار و پود دلها می افکند.

یکی از نخستین برنامه های بسیار موفق استاد شجریان اجرای راست پنجگاه بود و چندی بعد اجرای دستگاه نوا. این دو دستگاه بخاطر پیچیدگی ها و دشواری هایی که دارند کمتر مورد توجه و بهره گیری بوده اند. یعنی آنقدر که خوانندگان و نوازندگان ، دستگاه های همایون و سه گاه و ماهور و شور و آوازهای دشتی و بیات ترک و افشاری می خواندند و می نواختند، به این دو دستگاه دشوار نمی پرداختند. راست پنجگاهی که محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ فر اجرا کردند حدود 45 دقیقه است و برای آنها که علاقه به موسیقی و ظرافت های خاص آن دارند بسیار دلپذیر و شنیدنی است؛ تا انجا که یکی از دوستداران موسیقی کلاسیک و مخالفان سرسخت موسیقی ایرانی روزی گفت : «این راست پنجگاه را در سکوت دلخواه و خلوص محض چنان که تو خواسته بودی شنیدم. مثل یک سرگذشت بود، مثل یک زندگی رنگارنگ بود ...»

... در سفری به خراسان چنین پیش آمد که استاد شجریان و من از راه هراز عازم مشهد شدیم و قرار بود در گرگان به محمدرضا لطفی، استاد تار و گروهش که می خواستند برنامه ای در مشهد اجرا کنند بپیوندیم .از تهران که راه افتادیم ایشان رانندگی می کرد و من درکنارش موسیقی می شنیدم. پس از پیمودن مقداری از راه و سخن گفتن از هر دری، استاد نوار تازه ای را که ار مصر برایش فرستاده بودند در دستگاه پخش اتومبیل گذاشت تا به اتفاق بشنویم. خوش آوازی به بانگ بلند قرآن می خواند و پس از قرائت هر آیه فریاد از مرد و زن برمی خواست زیرا که معنای سخن را می فهمیدند. شیوه ی قرائت او ظاهرا به شیوه ی الازهر معروف است . نوار را در سکوت کامل شنیدیم و وقتی تمام شد و دقایقی چند گذشت شجریان با همان شیوه، اما شیرین تر و دلنشین تر، آیاتی را به حفظ از قرآن مجید خواند، در حالی که حرکت ها، سکون ها، تجوید و تحریرهایش به اندازه ای زیبا و حیرت آور بود که تنها می توانم بگویم : بی نظیر!

کنسرت استاد شجریان و گروه استاد لطفی باشکوه بسیار و استقبال فراوان برگزار شد که شرح آن فرصتی دیگر می طلبد. اما شبی دیگر که استاد شجریان همراه گروه استاد پایور کنسرت " شب نیشابور" را بر مزار خیام در هوای آزاد اجرا کردند جمعیتی مشتاق و هنردوست بر روی زمین، سکو ها، پله ها و نیمکت ها نشسته بودند. استاد فرامرز پایور بر روی دوازده رباعی خیام، در گوشه های مختلف ابوعطا که هریک با درآمدی زیبا آغــــازمی شد آهنگی تنظیم کرده بود.

معمولا نوارهایی که به بازار یا ترانه هایی که از رادیو پخش می شوند ساعت ها در استودیو های ضبط برای تهیه آن زحمت می کشند و بعضی قسمت های آن چند بار تکرار میشوند تا بهترین حالت ممکن بدست آید. گاه در میان ضبط لحظه ای پیش می آید که خواننده ناگزیر است صدای خود را صاف کند یا به علت سرفه قسمتی از آنچه ضبط شده ناچار باید تجدید شود. استاد شجریان  در " شب نیشابور" رباعیات خیام را از حفظ، هر کدام درجای خود و در گوشه ی خود با بهترین حالت و خوش ترین صدا، بدون کمترین وقفه، بدون کمترین سرفه یا صاف کردن صدا همه چیز را درست و کاملا در جای خود خواند. ما همه نفس هایمان را در سینه حبس کرده بودیم و دل هایمان می تپید که مبادا کمترین لغزشی یا اشکالی مثلا در فراموش کردن یک مصرع، حتی یک کلمه، مشکلی در برنامه پیش بیاورد. ولی او با قدرتی فوق العاده و تسلطی بی مانند از عهده برآمد. می پنداشتی آنچه می خواند در نهانخانه ی سینه و گلویش صاف و صیقلی، شسته و رفته، گرم و شیرین، پیشاپیش ضبط و ویرایش شده و پخش می شود.

این همه صرفا به دلیل علاقه و عشق بی اندازه ی او به اصالت کارش بود و همچنین مدیون اخلاق و رفتارش که هرگز لب به سیگار نزده و هیچ یک از آلودگی هایی که متاسفانه بعضی اهل هنر دارند ندارد. شجریان برای حفظ صدا و تندرستی اش غالبا به کوه می رود و در هوای پاک کوهستان صدای بلندش را از ژرفای دره به بالای ابرها می فرستد. او بدون تردید یکی از تندرست ترین و پاک ترین هنرمندان این سرزمین است.

هنگامی که استاد نورعلی خان برومند درگذشت،استاد شجریان در مراسم خاکسپاری اش با اشک و بغض کامل چند بیت از غزل سعدی -«بگذار تا بگریم چون ابر در بهاران»- را خواند که نوارش موجود است. صدای او در این سوگواری به انـــدازه ای حــزن انگـیـز است و از صمیـم قلب برخـاسته کـه بی اختیار شنونده را به گریه وا می دارد. بعد از آن برای شادروانان استادان بنان و قوامی و دیگران نیز با ارادت و احترام کامل ابراز احساس و ادای احترام کرد.

صاحب نظر و آواز شناس گرامی دکتر حسین عمومی –قاضی دادگستری- که احاطه کاملی به جزئیات زیر وبم ها و تحریرها در همه ی گوشه ها و مایه ها و دستگاه ها دارند و سبک همه ی خوانندگان و مکتب آنان را می دانند و استاد شجریان نیز یکی از معتقدان ایشان است و از محضرشان فیض می برد و به راهنمایی هایشان دل می سپارد عقیده دارند که : «استاد شجریان به خاطر وسعت اطلاعات و معلومات آوازی و شناخت کامل موسیقی و صدای بسیار خوب و حنجره ی بسیار مناسب، بدون هیچ تردید، بزرگ ترین خواننده ای است که ایران تا کنون به خود دیده است.»

استاد شجریان اینک در اوج محبوبیت است و سالن های سه هزار نفری برای او بسیار کوچک اند. او باید در استادیوم های پنجاه و صد هزار نفری بخواند تا بتواند پاسخی به این همه ندای محبت که از سوی هواخواهانش نثارش می شود بدهد. او علاوه بر کار موسیقی و آواز به چندین هنر دیگر آراسته است. در اتاقی بزرگ چنـدین قـناری و مـرغ عشق دارد و به اصطلاح پـرنده پـروری می کند و آوازش را با آواز قناری ها می آمیزد که داد و ستدی بسیار دلنشین است. ایشان سنتور نیز می سازد و برای تهیه ی چوب مخصوص سنتور که باید با شرایط خاص به عمل آید تا اعماق روستاهای اصفهان می رود. حوصله و علاقه اش واقعا استثنایی است. سالهاست به گلبازی مشغول است و انواع گلهایی که پرورش می دهد نمونه اند در صدها نوع و رنگ. او برای تربیت گل و کسب اطلاع دائمی از این هنر با بسیاری از گل پروران و باغبانان آشنا شده و ارتباط برقرار کرده است. بیشترین رهاورد او از خارج، نشاء و تخم گل است.

استاد شجریان استاد خوشنویسی نیز هست و خطش هم چون آوازش شیرین و خوش است. او می تواند عینا مانند بیشتر خوانندگان بخواند. یکبار آواز دیلمان را که استاد بنان خوانده است, درست با آهنگ و صدای حالت ایشان خواند، طوری که اگر نگاهش نمی کردی می پنداشتی استاد بنان است که می خواند!

درج شده در نوید فضیلت – شماره ۶

 


دوستان عزیز دوستدار موسیقی ایرانی

براتون سه تا لینک از استاد شجریان در پایین قرار دادم که در نوع خودش جالب و قابل تعمق , یکی از لینکها مربوط به تمرین آقای شهرام ناظری در کنار استاد شجریان برای اجرای کنسرت بیات ترک و نکته مهمش توجه بسیار دقیق استاد در شعر و کلمات و نحوی خواندن اونهاست , لینک بعدی مربوط به دو درآمـــد متفاوت ازبیات ترک که اونم در نــوع خـــودش بی نظیر و تسلط بی نظیر ایشون و در آگاهی از ردیفهای آوازی می رسونه و لینک سوم مربوط به تصنیف ابرآمد و زار بر سر سبزه گریست که خودم برای اولین بار گوش کردم و بی نهایت زیباست . امیدوارم استاد جسارت بنده رو بابت قرار دادن این لینکها در وبلاگ ببخشند و به بزرگی خودشون به خاطر دوستدارانشون از بنده راضی باشند و حلالم کنند. چون نیتم جز رفع عطش دوستداران استاد نیست که نیست .  


 لینــک اول

لینـک دوم

لینک سوم


 دوستان و همراهان گرامی

با اجازه استاد شجریان که علاقه بی اندازه ای به ایشان دارم و وقتی به صدا و لطافت خواندن ایشان گوش جان می سپارم . از خود بی خود می شوم و احساس سرخوشی و سبکبالی می کنم . دوستانی که تا اندازه ای با موسیقی اصیل ایرانی آشنایی دارند و با استاد شجریان و سبک کار ایشان آشنا هستند به قریب یقین این عقیده را دارند که استاد عالی قدر گویی حنجره بی نظیر خود را همچون سازی در دستگاههای محتلف کوک می کنند . یعنی صدای ایشان در دستگاه نوا با صدای ایشان در همایون - ماهور - سه گاه و .... متفاوت است . البته این احساس و عقیده من است و نمی دانم آیا دیگر دوستان نیز این احساس را دارند یا نه . در هر حال برای شما دوستداران استاد ارمغانی دارم و امیدوارم استاد شجریان به خاطر دوستدارانشان , بنده را مورد لطف و عنایت خود قرار داده و خورده نگیرند . چون لینک مربوطه قدیمی بوده و به همراه استاد حبیب ا... بدیعی در مایه اصفهان اجرا شده و چه زیبا اجرا شده است . امیدوارم عذرخواهی بنده از ایشان مقبول بیآفتد .

استاد شجریان و استاد بدیعی ( اصفهان )

                                                                                 ۱۳۸۹/۲/۳۱


 

گزارش تخلف
بعدی